سهند؛ در مسیر شهر سالم، در حسرت بیمارستان | سهند، شهری ایمن بدون قلب سلامت

 بازار تبریز آنلاین - موسی‌ کاظم‌زاده : آیا شهری با بیش از ۱۳۰,۰۰۰ نفر جمعیت، که به‌عنوان الگویی از «جوامع ایمن» در جهان شناخته شده، می‌تواند بدون بیمارستان به رویای «شهر سالم» دست یابد؟ تصور کنید در شبی سرد، کودکی در سهند دچار تب شدید شود و خانواده‌ای مضطرب، در نبود بیمارستان، مجبور به پیمودن جاده‌ای ۲۰ کیلومتری تا تبریز باشند، در حالی که هر ثانیه حیاتی است. این صحنه، واقعیت تلخ زندگی در شهر جدید سهند است؛ شهری که با وجود برخی پیشرفت‌ها در حوزه های مختلف، از یکی از اساسی‌ترین نیازهای سلامت محروم مانده است.

در سهند، ثانیه‌ها گاه به قیمت جان تمام می‌شوند

شهر جدید سهند، واقع در ۲۰ کیلومتری جنوب‌غربی تبریز، از سال ۱۳۶۸ به‌عنوان یکی از شهرهای اقماری برای جذب سرریز جمعیتی کلان‌شهر تبریز توسعه یافته است. این شهر با هدف کاهش تراکم تبریز و ارائه محیطی مدرن برای زندگی شکل گرفت، اما با وجود رشد سریع جمعیت، همچنان از بیمارستان محروم است. این کمبود، کیفیت زندگی ساکنان را تحت تأثیر قرار داده و با اهداف جهانی سهند به‌عنوان عضوی از شبکه «جوامع ایمن» (از سال ۱۳۹۷) و کاندیدای برنامه «شهرهای سالم» سازمان بهداشت جهانی (WHO) در تضاد است. این گزارش با بررسی وضعیت کنونی شبکه بهداشت و درمان سهند، چالش‌های ناشی از نبود بیمارستان، و تناقضات موجود با استانداردهای شهرهای سالم و جوامع ایمن، راهکارهای عملی برای رفع این معضل ارائه می‌دهد تا توجه سیاست‌گذاران، خیرین و جامعه مدنی را به ضرورت تأمین زیرساخت‌های درمانی این شهر رو به رشد جلب کند.

شهر جدید سهند در راستای سیاست‌های توسعه شهرهای اقماری ایران، برای اسکان سرریز جمعیتی تبریز و کاهش فشار بر این کلان‌شهر تأسیس شد. بر اساس سرشماری نفوس و مسکن، جمعیت سهند از ۱۳,۶۱۰ نفر در سال ۱۳۸۵ به ۸۲,۴۹۴ نفر در سال ۱۳۹۵ افزایش یافت. گزارش‌های شرکت عمران شهر جدید سهند نشان می‌دهد که تا سال ۱۴۰۰، جمعیت این شهر به حدود ۱۳۰,۰۰۰ نفر رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا افق ۱۴۱۰ به ۱۸۰,۰۰۰ نفر برسد. این رشد سریع، سهند را به یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جدید ایران تبدیل کرده است.

سهند، شهری بی‌بیمارستان در دل شبکه «جوامع ایمن»

افزایش جمعیت بدون توسعه متناسب زیرساخت‌ها، چالش‌های متعددی به همراه داشته است. کمبود فضاهای آموزشی، حمل‌ونقل عمومی ناکافی و فقدان زیرساخت‌های درمانی پیشرفته از جمله این مشکلات هستند. تبریز به‌عنوان قطب درمانی شمال‌غرب ایران، دارای بیمارستان‌های تخصصی متعددی مانند بیمارستان امام رضا (ع) و بیمارستان کودکان زهرا مردانی است، اما فاصله ۲۰ کیلومتری سهند تا تبریز، ترافیک مسیر و هزینه‌های حمل‌ونقل، دسترسی ساکنان سهند به این خدمات را دشوار کرده است.

بر اساس گزارش‌های شبکه بهداشت و درمان شهرستان اسکو، سهند دارای چند مرکز بهداشتی درمانی محدود است که خدمات اولیه مانند ویزیت عمومی، واکسیناسیون و مراقبت‌های مادر و کودک ارائه می‌دهند. با این حال، این مراکز فاقد امکانات تخصصی و خدمات شبانه‌روزی هستند و برای موارد اورژانسی یا نیاز به بستری، بیماران به بیمارستان‌های تبریز ارجاع می‌شوند. این وضعیت برای بیماران نیازمند مراقبت‌های فوری خطرناک است.

نبود بیمارستان پیامدهای متعددی دارد. نخست، تأخیر در دسترسی به درمان؛ استانداردهای WHO زمان طلایی برای رسیدگی به موارد اورژانسی مانند سکته قلبی یا مغزی را کمتر از یک ساعت تعیین کرده است. فاصله سهند تا بیمارستان‌های تبریز، حتی در شرایط ایده‌آل، بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد که می‌تواند جان بیماران را به خطر بیندازد. دوم، فشار بر بیمارستان‌های تبریز؛ هجوم بیماران از سهند به بیمارستان‌های تبریز، به‌ویژه در بخش‌های اورژانس، باعث ازدحام و کاهش کیفیت خدمات شده است. گزارش‌های شبکه سهند نشان می‌دهد بیمارستان‌های تبریز در ایام پیک، مانند زمستان، با کمبود تخت مواجه می‌شوند. سوم، هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی؛ هزینه‌های رفت‌وآمد، استرس روانی ناشی از نبود خدمات درمانی نزدیک و از دست دادن زمان کاری، بار سنگینی بر ساکنان سهند تحمیل کرده است. چهارم، نابرابری در دسترسی به سلامت؛ فقدان بیمارستان، نابرابری در دسترسی به خدمات درمانی را تشدید کرده و با شعار جهانی WHO برای سال ۲۰۲۵، یعنی «سلامت برای همه»، مغایرت دارد.

سهند؛ شهری در مسیر سلامت جهانی، اما بدون بیمارستان

در سال ۱۴۰۳، کلنگ‌زنی بیمارستان خیرساز ۳۰۰ تختخوابی سهند با حضور معاون وزیر بهداشت و خیرین سلامت آغاز شد. این پروژه که با مشارکت خیرین و بودجه دولتی پیش می‌رود، نویدبخش رفع بخش عمده‌ای از مشکلات درمانی سهند است. با این حال، طبق اظهارات مسئولین، تکمیل و بهره‌برداری از این بیمارستان حداقل ۳ تا ۵ سال زمان می‌برد که ساکنان را همچنان در شرایط دشوار نگه می‌دارد.

گزارش‌های شهروندخبرنگاران شبکه استانی سهند نارضایتی گسترده ساکنان را نشان می‌دهد. یکی از ساکنان در مصاحبه‌ای گفته است: «برای یک عمل جراحی ساده، باید ساعت‌ها در ترافیک تبریز بمانیم. چرا شهری با این جمعیت هنوز بیمارستان ندارد؟» این نگرانی‌ها ضرورت اقدام فوری را برجسته می‌کند.

برنامه «شهرهای سالم» WHO برای ارتقای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی شهروندان از طریق بهبود زیرساخت‌ها، محیط زیست و خدمات عمومی طراحی شده است. شبکه «جوامع ایمن» نیز بر پیشگیری از حوادث، ارتقای ایمنی و ایجاد محیطی امن برای زندگی تمرکز دارد. سهند در سال ۱۳۹۷ به‌عنوان چهارصد و هشتمین عضو شبکه جهانی جوامع ایمن پذیرفته شد و در مسیر دریافت گواهینامه «شهر سالم» قرار دارد.

سهند اقدامات قابل‌توجهی برای تحقق این استانداردها انجام داده است، از جمله اجرای طرح تفکیک زباله از مبدأ، نصب علائم هشداردهنده در نقاط حادثه‌خیز، آموزش ۴,۰۰۰ دانش‌آموز به‌عنوان «کمک اورژانس‌یار»، پویش‌هایی مانند «۳۲۰ قدم تا سلامتی» برای تشویق پیاده‌روی و «گل به‌جای سیگار» برای کاهش مصرف دخانیات، و ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری و پارک‌های عمومی.

از سرریز تبریز تا محرومیت درمانی؛ داستان سهند

با وجود این پیشرفت‌ها، نبود بیمارستان به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی برنامه «شهرهای سالم» (دسترسی عادلانه به خدمات درمانی) مانع بزرگی است. گزارش WHO دسترسی به خدمات درمانی فوری و تخصصی را یکی از ۶۶ شاخص اصلی شهرهای سالم می‌داند. فقدان بیمارستان نه‌تنها سلامت ساکنان را به خطر می‌اندازد، بلکه اعتبار سهند در شبکه جهانی را تضعیف می‌کند.

برای رفع چالش‌ها و همسویی بیشتر با استانداردهای جهانی، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود: تسریع در تکمیل بیمارستان خیرساز با تخصیص بودجه کافی، نظارت دقیق و جلب مشارکت خیرین برای کاهش زمان بهره‌برداری؛ تجهیز مراکز بهداشتی سهند به امکانات تشخیصی پیشرفته، ارائه خدمات شبانه‌روزی و استقرار متخصصین در رشته‌های پرتقاضا؛ راه‌اندازی ناوگان آمبولانس مجهز و هماهنگ با بیمارستان‌های تبریز برای کاهش زمان انتقال بیماران تا افتتاح بیمارستان؛ تشویق خیرین، سازمان‌های مردم‌نهاد و شرکت‌های خصوصی به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سلامت، مشابه مدل بیمارستان خیرساز؛ اجرای برنامه‌های متمرکز بر سلامت مادران و کودکان (شعار WHO برای سال ۲۰۲۵) و کاهش نابرابری‌های بهداشتی برای تقویت جایگاه سهند در شبکه جهانی؛ استفاده از ظرفیت رسانه‌های محلی مانند شبکه سهند و شبکه‌های اجتماعی برای جلب توجه مسئولین و افزایش آگاهی عمومی.

پایتختِ شهرهای جدید، بدون خانه‌ی درمان

شهر جدید سهند با پتانسیل بالای خود برای تبدیل شدن به الگویی از شهر سالم و ایمن در منطقه، در آستانه تحولی بزرگ قرار دارد. با این حال، فقدان بیمارستان مانعی جدی در این مسیر است. تکمیل سریع بیمارستان خیرساز ۳۰۰ تختخوابی، تقویت زیرساخت‌های بهداشتی موجود و جلب مشارکت جامعه مدنی، گام‌های کلیدی برای رفع این چالش هستند. مسئولین، خیرین و شهروندان سهند، با اتحادی بی‌وقفه و اراده‌ای پولادین، می‌توانند این شهر را به ستاره‌ای تابناک در آسمان «شهرهای سالم» و «جوامع ایمن» جهان بدل کنند. اکنون زمان عمل است! از همه ذی‌نفعان دعوت می‌کنیم با حمایت پرشور از پروژه‌های درمانی و مطالبه‌گری جسورانه، آینده‌ای سرشار از سلامت، ایمنی و افتخار برای سهند رقم بزنید و نام این شهر را به‌عنوان الگویی الهام‌بخش در تاریخ ماندگار کنید.